Wat als de basis voor empathie al miljoenen jaren oud is en zelfs bij vissen voorkomt? Onderzoekers hebben ontdekt dat zebravissen, hoewel ze niet beschikken over dezelfde cognitieve vermogens als zoogdieren, emoties van hun soortgenoten kunnen “kopiëren”. Dit wijst op een basale vorm van empathie die mogelijk al 450 miljoen jaar geleden ontstond.
Emoties als besmettelijk gedrag
Zebravissen zijn bijzonder in hun vermogen om emotionele reacties van soortgenoten te spiegelen, vooral bij angst en stress. Dit zogenaamde “emotionele besmetting” wordt door wetenschappers gezien als een fundamenteel proces, de basis van complexere vormen van empathie en sociaal gedrag. Maar is het echt empathie?
Het cruciale hormoon: oxytocine
Om te onderzoeken of het gedrag van zebravissen daadwerkelijk empathisch is, hebben onderzoekers de biologische mechanismen achter hun reacties bestudeerd. Ze ontdekten dat het zogenaamde “knuffelhormoon” oxytocine een sleutelrol speelt in dit proces. In hun experiment observeerden zebravissen bange soortgenoten, waarna ze zelf angstig werden en hun gedrag aanpasten. Dit bevestigde de aanwezigheid van een reactie die lijkt op empathie.
Experimenten met gemuteerde visjes
In hun experimenten lieten de wetenschappers ook gemuteerde zebravissen, die geen oxytocine konden aanmaken, bange vissen observeren. Deze gemuteerde vissen vertoonden geen angstreactie, wat suggereert dat oxytocine essentieel is voor de emotionele besmetting. Het gedrag van de “normale” vissen was daarentegen veel meer sociaal, want zij gingen dichter bij de bange soortgenoten zwemmen, terwijl de gemuteerde vissen dat vermeden.
Hersenactiviteit en evolutionaire betekenis
De onderzoekers maten de hersenactiviteit van de zebravissen en ontdekten dat de hersengebieden die betrokken zijn bij dit soort gedrag overeenkomen met die van zoogdieren die empathisch gedrag vertonen. Dit suggereert dat empathie mogelijk een evolutionaire oorsprong heeft die teruggaat tot het moment waarop vissen en zoogdieren een gemeenschappelijke voorouder hadden, zo’n 450 miljoen jaar geleden.
Deze bevindingen werpen nieuw licht op het begrip empathie, dat vaak als een kenmerk van mensen en zoogdieren wordt beschouwd, maar in werkelijkheid een veel breder evolutionair fundament heeft. Zebravissen zouden daarmee de meest basale vorm van empathie vertonen die zelfs in de vroege stadia van het dierenrijk al te vinden was.